Οι ωκεανοί και οι θάλασσες είναι από τα πιο σημαντικά κοινά αγαθά του πλανήτη μας! Είναι το “σπίτι” για εκατοντάδες χιλιάδες είδη και συμβάλλει στον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης. Μόνο τα τελευταία δέκα χρόνια, το 23% των εκπομπών που προέρχονται από ανθρωπογενείς δραστηριότητες έχει δεσμευτεί από τους ωκεανούς!

Το 2022, η διεθνής κοινότητα κατέληξε σε μία ιστορική συμφωνία για την προστασία των ωκεανών. Δημιουργείται παγκοσμίως ένα πλαίσιο σύμφωνα με το οποίο έως το 2030 όλες οι χώρες θα πρέπει να αναλάβουν πρωτοβουλίες και να λάβουν μέτρα για τη δημιουργία θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών που θα καλύπτουν τουλάχιστον το 30% των ωκεανών και των θαλασσών του πλανήτη.

Αυτός ο στόχος έχει ενσωματωθεί και στην Ευρωπαϊκή και τη Μεσογειακή Στρατηγική για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας καθώς και στην εθνική μας νομοθεσία.Έτσι, η ανοιχτή θάλασσα και η άγρια ζωή που ζει και μεταναστεύει σε αυτά τα ύδατα θα λάβουν επιτέλους την προσοχή που τους αξίζει, μόλις επαρκής αριθμός κρατών υπογράψει και επικυρώσει τη σύμβαση αυτή προκειμένου να μπορέσει να τεθεί σε ισχύ.

Οι θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές (ΘΠΠ) αποτελούν ένα κομβικό εργαλείο για την αντιμετώπιση των αλληλένδετων κρίσεων του κλίματος και απώλειας της βιοποικιλότητας. Οι περιοχές αυτές αποτελούν πυρήνες υψηλής οικολογικής σημασίας καθώς φιλοξενούν σημαντικούς και απειλούμενους οικοτόπους, όπως π.χ. τα λιβάδια ποσειδωνίας, καθώς και σημαντικά και απειλούμενα θαλάσσια είδη, όπως οι θαλάσσιες χελώνες Caretta caretta, οι φυσητήρες, τα δελφίνια, η μεσογειακή φώκια και άλλα. 

Γιατί είναι σημαντικές;

Πέραν της σημασίας τους για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και την προστασία ειδών και οικοτόπων, οι ΘΠΠ μάς προσφέρουν σημαντικές οικοσυστημικές υπηρεσίες. Για παράδειγμα, η ανάκαμψη των ιχθυοαποθεμάτων μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση των τοπικών αλιευτικών κοινοτήτων και στη διατροφική μας ασφάλεια, ενώ οι ευκαιρίες για ήπιες τουριστικές δραστηριότητες συμβάλλουν στη στήριξη του τουριστικού κλάδου και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. 

Tα λιβάδια ποσειδωνίας που ονομάζονται και «θαλάσσια δάση», απορροφούν και δεσμεύουν διοξείδιο του άνθρακα συμβάλλοντας ουσιαστικά στον μετριασμό και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Παράλληλα, οι ΘΠΠ συμβάλλουν σημαντικά στη βιώσιμη ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών.

Στην Ελλάδα οι ΘΠΠ, οι οποίες αποτελούν και μέρος του ευρωπαϊκού οικολογικού δικτύου Natura 2000, καλύπτουν περίπου το 18% των θαλάσσιων υδάτων της χώρας. Στην πρόσφατη παγκόσμια Διάσκεψη για τους Ωκεανούς (9th Our ocean conference) που διοργανώθηκε από τη χώρα μας στην Αθήνα (15-17 Απριλίου 2024), η ελληνική κυβέρνηση δεσμεύθηκε ότι θα δημιουργήσει το 2024 δύο νέα εθνικά θαλάσσια πάρκα: ένα στο Ιόνιο και ένα στο Νότιο Αιγαίο.

Αναμένεται ότι τα πάρκα αυτά θα συμβάλουν στην επίτευξη του στόχου 30Χ30 αυξάνοντας την κάλυψη των εθνικών μας υδάτων από ΘΠΠ στο 32%. Αυτή είναι μια πολύ σημαντική δέσμευση, ωστόσο δεν επαρκεί η δημιουργία ΘΠΠ μόνο στα χαρτιά. Στην Ελλάδα οι ΘΠΠ με προστατευτικά μέτρα είναι πολύ λίγες. Θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι όλες οι ΘΠΠ στη χώρα μας έχουν θεσπισμένα προστατευτικά μέτρα, δηλαδή νομικό πλαίσιο που ρυθμίζει το ποιες δραστηριότητες απαγορεύονται ή επιτρέπονται, και αν επιτρέπονται με ποιους όρους και προϋποθέσεις. Ειδικά οι εξορύξεις υδρογονανθράκων αποτελούν άκρως επιβαρυντικές δραστηριότητες και δεν είναι συμβατές με τη θέσπιση ΘΠΠ.

Επίσης, είναι σημαντικό τα θεσπισμένα μέτρα να  εφαρμόζονται στην πράξη μέσω δράσεων φύλαξης, διενέργειας ελέγχων και επιβολής προστίμων στους παραβάτες από τις αρμόδιες αρχές, καθώς και να διατίθενται επαρκείς χρηματοδοτικοί πόροι για τη διαχείριση των περιοχών αυτών. Τέλος, η επίτευξη του στόχου 30Χ30 θα πρέπει να στηρίζεται σε συμμετοχικές διαδικασίες με τη συμβολή όλων των πολιτών και των τοπικών κοινωνιών στη λήψη περιβαλλοντικών αποφάσεων και τη διαχείριση των ΘΠΠ.

Το Νοέμβριο 2023 ξεκινήσαμε ένα πρόγραμμα, με εταίρο το ελληνικό γραφείο της Greenpeace, με σκοπό να συμβάλλουμε στην επίτευξη του στόχου 30Χ30 στην Ελλάδα. Μέσω του προγράμματος αυτού, θα πραγματοποιήσουμε δράσεις για να ενημερώσουμε τους πολίτες για τη σημασία των ΘΠΠ και την ανάγκη λήψης προστατευτικών μέτρων, και για να ασκήσουμε πολιτική πίεση προς την πολιτεία και τους αρμόδιους φορείς προκειμένου να αναληφθούν οι απαιτούμενες ενέργειες τόσο για τη διεύρυνση του δικτύου ΘΠΠ όσο και για την ενίσχυση της αποτελεσματικής διαχείριση και της λήψης κατάλληλων προστατευτικών μέτρων. Το πρόγραμμα αυτό επίσης φιλοδοξεί να συμβάλει στη θέσπιση ενός ολοκληρωμένου Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού στη χώρα μας που θα ενσωματώνει τις ΘΠΠ και την ανάγκη προστασίας και αποκατάστασης σημαντικών οικοσυστημάτων στον σχεδιασμό και την κατανομή των οικονομικών δραστηριοτήτων στον θαλάσσιο χώρο.

Παράλληλα, για την επίτευξη του στόχου 30Χ30, υλοποιούμε δράσεις σε συγκεκριμένες ΘΠΠ, όπως στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου και στην προστατευόμενη περιοχή της νήσου Γυάρου. Περισσότερα για τις δράσεις μας αυτές, δείτε εδώ και εδώ.

Υπεύθυνη προγράμματος: Βασιλική Στεργίου

Σε όλες μας τις δράσεις, επιδιώκουμε να έχουμε συμμέτοχους όλους τους πολίτες και άλλους εμπλεκόμενους φορείς για να μπορέσουμε όλοι μαζί να διασφαλίσουμε ότι οι ελληνικές θάλασσες και τα θαλάσσια οικοσυστήματα θα παραμείνουν υγιή προς όφελος της βιοποικιλότητας, του κλίματος και της ευημερίας όλων των ανθρώπων!

NEWSLETTER