Δημοσιεύτηκε στις September, 04 2020
Το νομοσχέδιο επιχειρεί διαφόρων επιπέδων μεταβολές στη χωροταξική και πολεοδομική νομοθεσία, μερικές από τις οποίες έχουν θετικό περιβαλλοντικό πρόσημο, ενώ αρκετές χρήζουν απόσυρσης ως περιβαλλοντικά επιβαρυντικές. Σε μεγάλο βαθμό επίσης το νομοσχέδιο διατηρεί τη φιλοσοφία και προσέγγιση του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου, ενώ δεν καταφέρνει εκείνες τις ρηξικέλευθες αλλαγές που θα προσφέρουν την απαραίτητη γενναία βελτίωση του συστήματος χωρικής διακυβέρνησης, της διαφάνειας της δημόσιας διοίκησης, της πάταξης της πολεοδομικής και περιβαλλοντικής αυθαιρεσίας, αλλά βεβαίως και της ισονομίας και ασφάλειας δικαίου.
Στις θετικές ρυθμίσεις που επιχειρεί το νομοσχέδιο, ως σημαντικότερες εντοπίζονται οι εξής:
- Περιορισμός της εκτός σχεδιασμού δόμησης, ενός από τα σημαντικότερα και διαχρονικά άλυτα προβλήματα που υποβαθμίζουν βάναυσα την ελληνική φύση, ενώ παράλληλα επιβαρύνουν με ανυπολόγιστο κόστος την ελληνική οικονομία, λόγω της ανάγκης εξυπηρέτησης των οικισμών που αναφύονται άναρχα και χωρίς κανέναν σχεδιασμό. Οι σχετικές όμως διατάξεις κρίνονται ανεπαρκείς, καθώς στην πράξη διατηρείται το δικαίωμα για εκτός σχεδίου δόμηση, με δυνητική ενίσχυση της παρόδιας δόμησης.
- Πρόβλεψη περιβαλλοντικού τέλους για τις εκτός σχεδίου οικοδομικές άδειες.
- Πρόβλεψη για υποχρεωτική υπαγωγή των κατηγοριών 1 και 2 σε διαδικασία προέγκρισης οικοδομικής άδειας, με επίσης υποχρεωτικό κατά τη νέα διαδικασία έλεγχο νομιμότητας. Εδώ πρέπει να σημειωθεί πως ασάφεια περιβάλλει το καθεστώς των αδειών, μελετών και εγκρίσεων που με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις δεν υπάγονται στο στάδιο της προέγκρισης, και οι οποίες εκ του θεσμικού τους πλαισίου εκφεύγουν οποιουδήποτε ουσιαστικού ελέγχου. Τέτοιες είναι τα σχέδια διαχείρισης αποβλήτων και οι μελέτες πυρασφάλειας.
- Βελτίωση της ιεράρχησης των επιπέδων χωροταξικού σχεδιασμού και ίδρυση οργάνου επίλυσης προβλημάτων στον χωρικό σχεδιασμό (ΚΕΣΥΧΩΘΑ).
Στα ιδιαίτερα προβληματικά σημεία του νομοσχεδίου περιλαμβάνονται τα εξής:
- Μεγάλο χρονικό διάστημα ολοκλήρωσης του χωροταξικού σχεδιασμού, λόγω των νέων αλλαγών.
- Η αφαίρεση του παράκτιου χώρου από το θεσμικό πλαίσιο για τη θαλάσσια χωροταξία, δίχως πρόνοια για το πώς θα επιτευχθεί η ικανοποίηση της πρόνοιας της οδηγίας 2014/89/ΕΚ ότι «η διαδικασία θα πρέπει να συνεκτιμά τις αλληλεπιδράσεις ξηράς-θάλασσας».
- Η διατήρηση των θαλάσσιων χωροταξικών σχεδίων στο επίπεδο του περιφερειακού σχεδιασμού. Η ανάγκη για οικοσυστημική και γεωγραφικά αδιάσπαστη προστασία του θαλάσσιου χώρου κατά τη γνώμη μας επιβάλλει την αναβάθμιση των θαλάσσιων χωροταξικών στο επίπεδο του ειδικού χωροταξικού.
- Αύξηση της δυνατότητας δόμησης στις ΠΟΤΑ. Ο τουρισμός εμφανίζεται ως ο πλέον ωφελημένος κλάδος από το νομοσχέδιο, χωρίς να τεκμηριώνεται η ανάγκη των προτεινόμενων γενναιόδωρων ρυθμίσεων και της αναμενόμενης πολεοδομικής επιβάρυνσης.
- Δεν επιχειρούνται καν οι μεγάλες τομές στην κλιματική θωράκιση της χώρας, όπως η προστασία κρίσιμων οικοσυστημάτων ως φυσικών λύσεων για αντιμετώπιση κλιματικών καταστροφών. Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα αποφεύγει συστηματικά να κυρώσει το Πρωτόκολλο «για την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών της Μεσογείου» (Απόφαση Συμβουλίου 2009/89/ΕΚ), είναι πλέον απαραίτητη η εφαρμογή των προνοιών του, με πρώτη και πλέον επείγουσα τη θέσπιση αδόμητης ζώνης τουλάχιστον 100 μ. από τη γραμμή του αιγιαλού για κάθε νέα κατασκευή.
Το νομοσχέδιο επιχειρεί διαφόρων επιπέδων μεταβολές στη χωροταξική και πολεοδομική νομοθεσία, μερικές από τις οποίες έχουν θετικό περιβαλλοντικό πρόσημο, ενώ αρκετές χρήζουν απόσυρσης ως περιβαλλοντικά επιβαρυντικές. Σε μεγάλο βαθμό επίσης το νομοσχέδιο διατηρεί τη φιλοσοφία και προσέγγιση του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου, ενώ δεν καταφέρνει εκείνες τις ρηξικέλευθες αλλαγές που θα προσφέρουν την απαραίτητη γενναία βελτίωση του συστήματος χωρικής διακυβέρνησης, της διαφάνειας της δημόσιας διοίκησης, της πάταξης της πολεοδομικής και περιβαλλοντικής αυθαιρεσίας, αλλά βεβαίως και της ισονομίας και ασφάλειας δικαίου.
Στις θετικές ρυθμίσεις που επιχειρεί το νομοσχέδιο, ως σημαντικότερες εντοπίζονται οι εξής:
- Περιορισμός της εκτός σχεδιασμού δόμησης, ενός από τα σημαντικότερα και διαχρονικά άλυτα προβλήματα που υποβαθμίζουν βάναυσα την ελληνική φύση, ενώ παράλληλα επιβαρύνουν με ανυπολόγιστο κόστος την ελληνική οικονομία, λόγω της ανάγκης εξυπηρέτησης των οικισμών που αναφύονται άναρχα και χωρίς κανέναν σχεδιασμό. Οι σχετικές όμως διατάξεις κρίνονται ανεπαρκείς, καθώς στην πράξη διατηρείται το δικαίωμα για εκτός σχεδίου δόμηση, με δυνητική ενίσχυση της παρόδιας δόμησης.
- Πρόβλεψη περιβαλλοντικού τέλους για τις εκτός σχεδίου οικοδομικές άδειες.
- Πρόβλεψη για υποχρεωτική υπαγωγή των κατηγοριών 1 και 2 σε διαδικασία προέγκρισης οικοδομικής άδειας, με επίσης υποχρεωτικό κατά τη νέα διαδικασία έλεγχο νομιμότητας. Εδώ πρέπει να σημειωθεί πως ασάφεια περιβάλλει το καθεστώς των αδειών, μελετών και εγκρίσεων που με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις δεν υπάγονται στο στάδιο της προέγκρισης, και οι οποίες εκ του θεσμικού τους πλαισίου εκφεύγουν οποιουδήποτε ουσιαστικού ελέγχου. Τέτοιες είναι τα σχέδια διαχείρισης αποβλήτων και οι μελέτες πυρασφάλειας.
- Βελτίωση της ιεράρχησης των επιπέδων χωροταξικού σχεδιασμού και ίδρυση οργάνου επίλυσης προβλημάτων στον χωρικό σχεδιασμό (ΚΕΣΥΧΩΘΑ).
Στα ιδιαίτερα προβληματικά σημεία του νομοσχεδίου περιλαμβάνονται τα εξής:
- Μεγάλο χρονικό διάστημα ολοκλήρωσης του χωροταξικού σχεδιασμού, λόγω των νέων αλλαγών.
- Η αφαίρεση του παράκτιου χώρου από το θεσμικό πλαίσιο για τη θαλάσσια χωροταξία, δίχως πρόνοια για το πώς θα επιτευχθεί η ικανοποίηση της πρόνοιας της οδηγίας 2014/89/ΕΚ ότι «η διαδικασία θα πρέπει να συνεκτιμά τις αλληλεπιδράσεις ξηράς-θάλασσας».
- Η διατήρηση των θαλάσσιων χωροταξικών σχεδίων στο επίπεδο του περιφερειακού σχεδιασμού. Η ανάγκη για οικοσυστημική και γεωγραφικά αδιάσπαστη προστασία του θαλάσσιου χώρου κατά τη γνώμη μας επιβάλλει την αναβάθμιση των θαλάσσιων χωροταξικών στο επίπεδο του ειδικού χωροταξικού.
- Αύξηση της δυνατότητας δόμησης στις ΠΟΤΑ. Ο τουρισμός εμφανίζεται ως ο πλέον ωφελημένος κλάδος από το νομοσχέδιο, χωρίς να τεκμηριώνεται η ανάγκη των προτεινόμενων γενναιόδωρων ρυθμίσεων και της αναμενόμενης πολεοδομικής επιβάρυνσης.
- Δεν επιχειρούνται καν οι μεγάλες τομές στην κλιματική θωράκιση της χώρας, όπως η προστασία κρίσιμων οικοσυστημάτων ως φυσικών λύσεων για αντιμετώπιση κλιματικών καταστροφών. Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα αποφεύγει συστηματικά να κυρώσει το Πρωτόκολλο «για την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών της Μεσογείου» (Απόφαση Συμβουλίου 2009/89/ΕΚ), είναι πλέον απαραίτητη η εφαρμογή των προνοιών του, με πρώτη και πλέον επείγουσα τη θέσπιση αδόμητης ζώνης τουλάχιστον 100 μ. από τη γραμμή του αιγιαλού για κάθε νέα κατασκευή.
