Δημοσιεύτηκε στις February, 02 2021

Σήμερα, 2 Φεβρουαρίου, «γιορτάζουμε» την Παγκόσμια Ημέρα Υγρότοπων και αναρωτιέμαι ποιες από τις ακόλουθες αλήθειες δεν είναι γνωστή στους περισσότερους:

• Ότι στη Μεσόγειο έχουμε χάσει το 50% των υγροτοπικών εκτάσεων που υπήρχαν την δεκαετία του 1970 με κύριες αιτίες να είναι η επέκταση των καλλιεργειών, η οικιστική ανάπτυξη και ο τουρισμός;
• Ότι σε παγκόσμιο επίπεδο, η μείωση των πληθυσμών των σπονδυλωτών ζώων που ζουν ή εξαρτώνται άμεσα από το γλυκό και υφάλμυρο νερό έχει φτάσει το 84% σε σχέση με το 1970 (δηλαδή αν ο πληθυσμός σε ένα ποτάμι ενός βατράχου το 1970 ήταν 100, σήμερα ζουν στο ίδιο ποτάμι 16 άτομα);
• Ότι η απώλεια βιοποικιλότητας, μέρος της οποίας αφορά υγροτοπικά είδη, αναγνωρίζεται ως μία από τις σημαντικότερες απειλές για τον πλανήτη και τον άνθρωπο;
• Ότι οι επιπτώσεις της μεταβολής του κλίματος θα έχουν εντονότερες επιπτώσεις στην Μεσόγειο (άρα και την Ελλάδα) από πολλά άλλα μέρη του πλανήτη;

Το τελευταίο μπορεί να φαίνεται «εκτός θέματος», ωστόσο η σύνδεση της απώλειας των υγροτοπικών συστημάτων με την ένταση των κλιματικών φαινομένων και τις φυσικές καταστροφές είναι αδιαπραγμάτευτη. Τα ολοένα και βιαιότερα κλιματικά επεισόδια που έχουν ως αποτέλεσμα για παράδειγμα πρωτοφανείς πλημμύρες, συμβαίνουν κυρίως σε περιοχές όπου οι χρήσεις γης έχουν τροποποιηθεί ουσιαστικά και οι ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν υποβαθμίσει τα φυσικά οικοσυστήματα όπως τα δάση και κυρίως τους υγρότοπους. Οι καταστροφές φέτος στην Κρήτη, τη Θεσσαλία, την Εύβοια ή παλαιότερα τη Μάνδρα και τη Χαλκιδική φανερώνουν αυτή τη σύνδεση: Όπου περιορίστηκαν οι κοίτες των ποταμών ή τροποποιήθηκε ο αρχικός ρους τους, όπου εχκερσώθηκαν υγροτοπικές εκτάσεις και μετατράπηκαν σε κτήρια, καλλιέργειες ή δρόμους, εκεί οι επιπτώσεις ήταν ανυπολόγιστες, τόσο σε ανθρώπινες απώλειες όσο και σε οικονομικό και κοινωνικό κόστος.

Ενδεικτικά, το κόστος από τις πλημμύρες για την Ελλάδα ανέρχεται στα 3 δισ. ευρώ, μόνο την τελευταία δεκαετία, ενώ οι προβλέψεις δείχνουν ότι τα καταστροφικά φαινόμενα θα συνεχίσουν ακόμα πιο έντονα.

Τα παραπάνω μας βάζουν σε θέση να αναλογιστούμε ότι οι υγρότοποι δεν είναι σημαντικοί μόνο για την πλούσια βιοποικιλότητα που φιλοξενούν. Οι «κορμοράνοι»- όπως κατά καιρούς υποτιμητικά αναφέρεται μερίδα πολιτών και αιρετών όταν ανοίγει το δίλημμα έναντι της «ανάπτυξης»- είναι προφανές ότι έχουν βασική θέση στην επιχειρηματολογία για την προστασία των υγρότοπων.

Ωστόσο είναι εμφανές ότι οι υγρότοποι αποτελούν ένα μαξιλάρι προστασίας απέναντι στα ακραία καιρικά φαινόμενα. Αποτελούν πλημμυρικές περιοχές που απορροφούν τις τεράστιες ποσότητες νερού, δρώντας… ως αντιπλημμυρική ασπίδα, προστατεύοντας εμάς και τις υποδομές μας.

Το βασικό στοίχημα αυτής της δεκαετίας είναι να αναληφθούν πρωτοβουλίες για την αναστροφή των μεγάλων κρίσεων που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα και ο πλανήτης. Ήδη σε παγκόσμιο επίπεδο υπάρχει ξεκάθαρη στροφή προς αυτή την κατεύθυνση. Οι αποκατάσταση υγρότοπων είναι μια από τις πλέον ενδεδειγμένες φυσικές λύσεις που μπορεί να δώσουν άμεσα αποτελέσματα, τόσο στην αύξηση της βιοποικιλότητας όσο και στην προσαρμογή και προστασία απέναντι στα έντονα κλιματικά φαινόμενα.

Φέτος, 2 Φεβρουαρίου γιορτάζουμε ακόμα μια φορά τους υγρότοπους, έχουμε μπει όμως σε μια κρίσιμη για τον άνθρωπο δεκαετία. Ως ευχή λοιπόν θα ήταν, τα επόμενα χρόνια τέτοια ημέρα να γράφουμε άρθρα που να αναφέρονται σε θετικές εξελίξεις για τους υγρότοπους και τη φύση αλλά και κατ’ επέκταση για τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε την παρουσία μας σε αυτόν τον πλανήτη.

Του Θάνου Γιαννακάκη, επιστημονικού συνεργάτη του WWF Ελλάς