Αν και η επιστημονική της ονομασία, Monachus monachus, μπορεί να παραπέμπει στη μοναχικότητα, το όνομά της στην πραγματικότητα το οφείλει στις… χαρακτηριστικές δίπλες που κάνει ο λαιμός της και θυμίζουν το ράσο των καπουτσίνων μοναχών. Η εμβληματική για τη θάλασσά μας Μεσογειακή φώκια, είναι ένα ντροπαλό, παράκτιο ζώο με ιδιαίτερη αγάπη σε υποβρύχιες σπηλιές και απομονωμένες παραλίες, καθώς εκεί γεννά και θηλάζει τα μικρά της. Μπορεί να κολυμπήσει πολύ μεγάλες αποστάσεις μέσα σε  λίγες εβδομάδες ή μήνες, ενώ καταδύεται στα 170 μέτρα, αναζητώντας ψάρια και κατά κύριο λόγο χταπόδια, που είναι η αγαπημένη της τροφή. 

Προστατευόμενες του Ποσειδώνα και του Απόλλωνα, από τις αρχαίες καταγραφές γνωρίζουμε ότι οι Μεσογειακές φώκιες ζούσαν σε μεγάλες αποικίες κατά μήκος ολόκληρης της Μεσογείου. Η εικόνα αυτή σήμερα είναι δυστυχώς σπάνια, καθώς έχουν απομείνει μόλις 600 περίπου ζώα σε όλο τον κόσμο.  

Η Μεσογειακή φώκια στις μέρες μας είναι ένα από τα σπανιότερα θηλαστικά της Ευρώπης. Με τα ψάρια των θαλασσών να έχουν υποστεί δραματική μείωση, κινδυνεύει από έλλειψη τροφής. Παγιδεύεται συχνά στα αλιευτικά εργαλεία, όπου μπορεί να τραυματιστεί ή/και να θανατωθεί, ενώ ειδικά τα νεαρά φωκάκια - που δεν έχουν μάθει ακόμα να κολυμπούν - μπορεί να τραυματιστούν θανάσιμα από τα «δίχτυα φαντάσματα» που ξεμένουν στον βυθό της θάλασσας. Όπως και όλα τα θαλάσσια θηλαστικά, κινδυνεύει επίσης από τη ρύπανση των θαλασσών, την όχληση από τα σκάφη και την κλιματική κρίση. Φανταστείτε μόνο να ανέβει η στάθμη της θάλασσας και να χαθούν από τον χάρτη οι σπηλιές όπου γεννά και γαλουχεί τα μικρά της… 

Στη Γυάρο, το νησί της εξορίας, συμβαίνει από τα ομηρικά χρόνια κάτι μαγικό και η φύση κρύβει απίθανα μυστικά. Το σημαντικότερο ίσως από αυτά είναι ότι φιλοξενεί το 12% του παγκόσμιου πληθυσμού της Μεσογειακής φώκιας! Όπως ακριβώς και στην εποχή του Ομήρου λοιπόν, στο μικροσκοπικό και ακατοίκητο αυτό νησί, οι φώκιες λιάζονται στις παραλίες μαζί με τα μικρά τους. Για τον λόγο αυτόν, το 2011 η Γυάρος εντάχθηκε στο πανευρωπαϊκό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Νatura 2000 και απαγορεύτηκε πλήρως η αλιεία γύρω από το νησί, προκειμένου να μειωθούν οι πιέσεις που δέχονται τα ζώα από την αλιευτική δραστηριότητα.  

Ένας τόσο σημαντικός πληθυσμός με όλα αυτά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά έγινε ο καταλύτης για να δοκιμάσουμε τις πιο πρωτοποριακές και ολοκληρωμένες μεθόδους προστασίας της σημερινής εποχής. Σηκώσαμε μανίκια και φέραμε κοντά επιστήμονες, ερευνητές και ΜΚΟ, ψαράδες, κεντρικούς και τοπικούς φορείς των Κυκλάδων. Έτσι, μετά από πέντε χρόνια σκληρής δουλειάς, πολλών ωρών έρευνας στο πεδίο από ειδικούς, ζύμωσης με τις τοπικές κοινωνίες και έντονης διαβούλευσης με όλους τους φορείς καταφέραμε κάτι μοναδικό για τα ελληνικά δεδομένα: να σχεδιάσουμε από κοινού ολοκληρωμένα μέτρα για την προστασία της Μεσογειακής φώκιας και του συνόλου του φυσικού πλούτου του νησιού, τη ρύθμιση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και την ήπια ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής. 

Το 2019, τα μέτρα έγιναν αποδεκτά από το ελληνικό κράτος και η Γυάρος θεσμοθετήθηκε ως Θαλάσσια Προστατευόμενη Περιοχή, η πρώτη τέτοια περιοχή στις Κυκλάδες. Εμείς παραμένουμε εκεί και συνεχίζουμε να δουλεύουμε για να διασφαλίσουμε ότι οι φώκιες θα συνεχίσουν να ζουν στο νησί ανενόχλητες, όπως ακριβώς στην εποχή του Ομήρου. Σε συνεργασία με το Λιμενικό Σώμα, παρακολουθούμε και επιτηρούμε το νησί για να διασφαλίσουμε τη τήρηση των μέτρων προστασίας και να αποτρέψουμε τυχόν παράνομες κινήσεις στη θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή της Γυάρου. Είμαστε αποφασισμένοι να παραμείνει αυτό το νησί ένα καταφύγιο ζωής για τη Μεσογειακή φώκια, και όχι μόνο. 

Οι φώκιες βέβαια κολυμπούν και «ψαρεύουν» σχεδόν σε όλες τις παράκτιες περιοχές της χώρας και για τον λόγο αυτό, οι πιέσεις που δέχονται από την αλιευτική δραστηριότητα είναι πολύ έντονες. Έτσι, συνεργαζόμαστε με όλους τους φορείς ώστε να συλλέξουμε δεδομένα και να προτείνουμε από κοινού αποτελεσματικές λύσεις στην Πολιτεία για τη μείωση των συγκρούσεων αυτών και την αρμονική συνύπαρξη ανθρώπου και φύσης. 

Σε περίπτωση που δεις άρρωστη, τραυματισμένη ή/και νεκρή φώκια επικοινώνησε άμεσα με τη MΟm/Εταιρία για τη Μελέτη και Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας στο 210 5222888. Σε περίπτωση που δεις ζωντανή φώκια, ενημέρωσε τη MΟm/Εταιρία για τη Μελέτη και Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας στο 210 5222888 ή στείλε mail στο support@mom.gr. Αν είσαι από τους τυχερούς και δεις θαλάσσιο θηλαστικό εν πλω, μπες εδώ να δεις μερικές χρήσιμες συμβουλές. 

Υπεύθυνος προγράμματος: Σπύρος Κοτομάτας

Το πρόγραμμα φύλαξης πραγματοποιήθηκε με τη χρηματοδότηση του Segre Foundation & Prince Albert II of Monaco Foundation.

NEWSLETTER