Δημοσιεύτηκε στις August, 05 2022

Παρά την άμεση και τεράστια κινητοποίηση δυνάμεων, και τις εξαιρετικά ευμενείς καιρικές συνθήκες, η πυρκαγιά έκαψε ένα μεγάλο μέρος του πυρήνα του Εθνικού Πάρκου επί επτά συνεχόμενες ημέρες. Ευτυχώς αποφεύχθηκαν τα χειρότερα, δηλαδή σώθηκαν οι οικισμοί, ειδικά της Δαδιάς όπου η φωτιά πλησίασε πολύ κοντά, ενώ σώθηκε και η αποικία του μαυρόγυπα και οι φωλιές του ασπροπάρη. 

Πριν από λίγες ημέρες το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ανακοίνωσε μία δέσμη άμεσων μέτρων για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πυρκαγιάς. Συμπληρωματικά προς τα μέτρα αυτά –τα οποία εν γένει κινούνται στη σωστή κατεύθυνση- το WWF Ελλάς βάσει της 30ετούς εμπειρίας του στην περιοχή, καταθέτει τις δικές του προτάσεις για την αποκατάσταση και μελλοντική θωράκιση της περιοχής   

Το Εθνικό Πάρκο του Δάσους Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου αποτελεί μία από τις σημαντικότερες περιοχές για την προστασία των αρπακτικών πουλιών σε Ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Ανάμεσα στα σπάνια είδη που φιλοξενεί ξεχωρίζει ο μαυρόγυπας, η επιβίωση του οποίου σε βαλκανικό επίπεδο εξαρτάται από τη διατήρηση της αποικίας του στην περιοχή. Επίσης, στην ίδια περιοχή φιλοξενούνται και τα τρία από τα πέντε εναπομείναντα ζευγάρια ασπροπάρη της Θράκης. Να σημειωθεί ότι τα πέντε αυτά ζευγάρια συνιστούν το σύνολο του ελληνικού πληθυσμού του είδους που και διεθνώς είναι “Κινδυνεύον”. 

Παρότι η περιοχή του Εθνικού Πάρκου χαρακτηρίζεται και από πολλές άλλες σημαντικές οικολογικές αξίες, η διατήρηση των σπάνιων αρπακτικών πουλιών, και ειδικά του μαυρόγυπα και του ασπροπάρη, οφείλει να αποτελεί το κεντρικό σημείο αναφοράς σε κάθε απόφαση που αφορά τη διαχείριση της περιοχής. 

Προς αυτό, προτεραιότητα σε όλα τα μέτρα που αφορούν τη διαχείριση της βλάστησης, την αποκατάσταση των καμένων περιοχών και την πρόληψη των πυρκαγιών πρέπει να είναι η διατήρηση ή η αναβάθμιση της μωσαϊκότητας του τοπίου και η διατήρηση των επωφελών για τα αρπακτικά πουλιά χαρακτηριστικών της βλάστησης (ώριμα δέντρα, μίξη ειδών, κοκ).  

Άμεσα μέτρα μετά την πυρκαγιά. 

Αμέσως μετά την πυρκαγιά είναι απαραίτητο να ληφθούν μία σειρά μέτρων, τα οποία αποτελούν μέρος του “πρωτοκόλλου” που ακολουθείται μετά από κάθε σοβαρό συμβάν πυρκαγιάς. Τα μέτρα αυτά, πολλά από τα οποία έχουν ήδη ανακοινωθεί από το ΥΠΕΝ, συμπεριλαμβάνουν: 

• Χαρτογράφηση καμένης περιοχής 
• Αποτύπωση της καμένης βλάστησης και των άκαυτων νησίδων
• Κήρυξη αναδασωτέας έκτασης
• Ρυθμίσεις βοσκής λαμβάνοντας ιδιαίτερα υπόψη τον πολύ χαμηλό αριθμό ζώων στην περιοχή και το σημαντικό ρόλο που μπορεί να παίξει η ελεγχόμενη βόσκηση στη διαχείριση του δάσους και την αναβάθμιση της μωσαϊκότητας του τοπίου.
• Μελέτη και υλοποίηση αντιδιαβρωτικών καθώς και αντιπλημμυρικών έργων όπου αυτά κρίνονται αναγκαία λαμβάνοντας υπόψη τις κλίσεις της περιοχής σε συνδυασμό με την παρουσία άκαυτων νησίδων ή περιοχών

Άμεσα μέτρα για τη θωράκιση της περιοχής: 

Παράλληλα με τα άμεσα τεχνικά και ρυθμιστικά μέτρα που εφαρμόζονται σε κάθε πληγείσα περιοχή, είναι απαραίτητο να δρομολογηθούν τέσσερις δέσμες μέτρων που αφορούν τη μακροπρόθεσμη και αποτελεσματική θωράκιση της περιοχής με γνώμονα την προστασία των σπάνιων ειδών που φιλοξενεί: 

Δέσμη 1: Αποτύπωση της επίπτωσης της πυρκαγιάς στα αρπακτικά πουλιά.

• Επίσκεψη σε φωλιές αρπακτικών πουλιών και σήμανση επιφανειών με πεύκα τα οποία δεν έχουν ολοσχερώς καεί γύρω από αυτές Στόχος να διατηρηθεί ένα δασογενές περιβάλλον που δυνητικά μπορεί να προσφέρει χώρο φωλιάσματος στα μεταναστευτικά αρπακτικά πουλιά την επόμενη χρονιά με προτεραιότητα σε είδη όπως ο κραυγαετός, ο φιδαετός, ο γερακαετός και ο μαυροπελαργός των οποίων οι χώροι φωλιάσματος επλήγησαν περισσότερο. Το μέτρο προτείνεται για τις πληγείσες περιοχές των Ζωνών Α και Β.
• Καταγραφή των επικρατειών των αρπακτικών πουλιών σε ετήσια βάση για τα επόμενα 3 χρόνια για όλη την έκταση του ΕΠ Δαδιάς. Η καταγραφή θα πρέπει να γίνει σύμφωνα με τη μεθοδολογία που ακολούθησε η Μονάδα Διαχείρισης της προστατευόμενης περιοχής κατά την καταγραφή των επικρατειών το 2020, ώστε τα αποτελέσματα να είναι συγκρίσιμα και να καταγραφούν οι αλλαγές και οι τάσεις των πληθυσμών κατά τη διάρκεια των μεταβολών του δάσους, όπως αυτές αναμένονται από τον καθαρισμό των καμένων δέντρων αλλά και από τη γενική όχληση στο δάσος στη διάρκεια των εργασιών κοπής, στοίβαξης και μεταφοράς των καμένων δέντρων.
• Καταγραφή των αναγκών αποκατάστασης μωσαϊκότητας τοπίου, όπως αυτές διαμορφώνονται βάσει τόσο των όσων προβλέπονταν στο εγκεκριμένο Ειδικό Διαχειριστικό Σχέδιο για τη Ζώνη Α του 2016, αλλά και συνυπολογίζοντας και αξιολογώντας τα νέα δεδομένα που δημιούργησε η πυρκαγιά στο δάσος. 

Δέσμη 2: Μέτρα δασικής διαχείρισης 

• Άμεση δέσμευση και εξασφάλιση χρηματοδότησης για την πλήρη εφαρμογή του εγκεκριμένου Ειδικού Διαχειριστικού Σχεδίου Ζώνης Α στις περιοχές που δεν επλήγησαν από τη φωτιά λαμβάνοντας υπόψη ότι το Σχέδιο λήγει το 2026 και πρέπει να ολοκληρωθούν όσα προβλέπονται σε αυτό με συνεπείς και επαναλαμβανόμενες δράσεις. Ειδικότερα συνδεδεμένα μέτρα προς αυτό είναι επίσης 
  • Εισαγωγή οπληφόρων στη Ζώνη Α2 για τη διατήρηση και δημιουργία ανοιγμάτων στη βλάστηση. Η Μονάδα Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Έβρου έχει σχεδιάσει το σχετικό έργο για το οποίο εκκρεμεί μόνο η δημοπρατηση του από την αρμόδια δασική υπηρεσία. 
  • Παρεμβάσεις στην πορεία αναδάσωσης και επιλεγμένες υλοτομίες στις καμένες περιοχές ώστε να διατηρηθούν κάποια ανοίγματα. Οι περιοχές που θα επιλεχθούν να διατηρηθούν ως ανοιχτά λιβάδια θα πρέπει να χωροθετηθούν και η συντήρησή τους να ενταχθεί στις καλλιεργητικές υλοτομίες/καθαρισμούς των επόμενων διαχειριστικών περιόδων.
• Πρόβλεψη πιστώσεων και έγκαιρων αναθέσεων για την αναθεώρηση του Ειδικού Διαχειριστικού Σχεδίου Ζώνης Α όπου αυτό επιβάλλεται από τις νέες μεταπυρικές συνθήκες 
• Καταγραφή των ειδικών αναγκών μεταπυρικής αποκατάστασης συγκεκριμένων και σημαντικών δασικών ειδών, όπως η δρυς και η μαύρη πεύκη.  
  • Αποτύπωση των συστάδων ή μεμονωμένων ατόμων τραχείας πεύκης (Pinus brutia) που δεν έχουν εμφανώς καεί για να αποφευχθεί η κοπή τους.
  • Αποτύπωση των ατόμων μαύρης πεύκης (Pinus nigra) που δεν έχουν εμφανώς καεί, ώστε να μην κοπούν.
  • Αξιολόγηση σε ένα έτος των πιθανών αναγκών τεχνητής αναδάσωσης μαύρης πεύκης (οκότοπος 9530*), καθώς πρόκειται για είδος που δεν έχει φυσικούς μηχανισμούς μεταπυρικής αναγέννησης. 
• Αποτύπωση των δρυών, σε λόχμες ή σε μεμονωμένα δέντρα και απαγόρευση της κοπής τους, ακόμα και αν έχουν φαινομενικά καεί. Είναι σημαντικό τα άτομα δρυός να παραμείνουν άθικτα και για την επομενη βλαστητική περίοδο ώστε να γίνει σαφές ποια δέντρα έχουν επιβιώσει της πυρκαγιάς. Τα άτομα αυτά θα υποστηρίζουν επίσης τη δασική πανίδα αλλά και την όσο το δυνατόν επιθυμητή μελλοντική κυριαρχία των δρυών έναντι των πεύκων που θα αναγεννηθούν.
• Αξιολόγηση και σήμανση από το Δασαρχείο και στη συνέχεια επίβλεψη ώστε στα καμένα σημεία να καθαριστούν και να κοπούν μόνο και απολύτως στοχευμένα τα δέντρα που είναι απαραίτητο. Προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί στα σημεία όπου το Ειδικό Διαχειριστικό Σχέδιο δεν προβλέπει τη δημιουργία ανοιγμάτων και άρα είναι σημαντικό να προστατευτεί η αναμενόμενη φυσική αναγέννηση.

Δέσμη 3: Μέτρα θωράκισης της αποικίας του μαυρόγυπα (Ζώνη Α1 του Εθνικού Πάρκου)

• Κατά προτεραιότητα μελέτη και υλοποίηση μέτρων θωράκισης της αποικίας του μαυρόγυπα και των φωλιών του ασπροπάρη από μελλοντική φωτιά, όπως αυτά προβλέπονται στο Ειδικό Διαχειριστικό Σχέδιο Ζώνης Α και σύμφωνα με νέες προτάσεις που μπορούν να προταθούν από τους αρμόδιους φορείς για τη θωράκιση της Ζώνης Α1, η οποία σημειωτέον δεν αφορά μόνο την περιοχή που κινδύνευσε από τη φωτιά, αλλά και τη Ζώνη Α1 βόρεια του οικισμού Δαδιάς   
• Δημιουργία πρωτοκόλλου για τη διάσωση και μετέπειτα φιλοξενία και περίθαλψη νεοσσών των σπάνιων ειδών μαυρόγυπα και ασπροπάρη ή όποιων άλλων σημαντικών ειδών που θα κριθεί σκόπιμο να διασωθούν, στην περίπτωση που οι χώροι φωλεοποίησης τους απειληθούν από φωτιά. 

Δέσμη 4 - Δράσεις για την καλύτερη θωράκιση του δάσους έναντι σε επόμενες πυρκαγιές

• Αναθεώρηση του σχεδίου πυροπροστασίας του Εθνικού Πάρκου λαμβάνοντας υπόψη και τη νέα απειλή που έχει δημιουργηθεί από τις παράνομες διελεύσεις/ διανυκτερεύσεις εντός του δασικού συμπλέγματος. Η αναθεώρηση θα πρέπει κατά προτεραιότητα να περιλαμβάνει: 
  • Επανεκτίμηση του κινδύνου πυρκαγιάς στο Νομό Έβρου και ανάλυση των αιτιών έναρξης πυρκαγιών.
  • Αξιολόγηση του επιχειρησιακού σχεδιασμού και συντονισμού σε επίπεδο επίγειας και εναέριας προσέγγισης αλλά και συνολικού συντονισμού και αξιοποίησης της τοπικής γνώσης
  • Αξιολόγηση του δικτύου πυροφυλακίων και των σημείων των σταθερών πυροσβεστικών που σταθμεύουν σε συγκεκριμένα σημεία φύλαξης.
  • Εντατικοποίηση περιπολιών εντός και της φύλαξης με κινούμενα οχήματα εντός των δασικών δρόμων σε όλο το Εθνικό Πάρκο (Ζώνη Α & Β) με προϋπόθεση την εξασφάλιση προϋπολογισμού για την ενεργή πυροφύλαξη. 
  • Συντήρηση του δικτύου υδατοδεξαμενών και ένταξή τους στον σχεδιασμό του Πυροσβεστικού Σώματος.
  • Αξιολόγηση του υφιστάμενου δικτύου δασικών δρόμων και καρόδρομων και άμεση εξασφάλιση πόρων για την υλοποίηση της εγκεκριμένης Δασικής Διαχειριστικής Μελέτης του δάσους με αρχικό στόχο την ολοκλήρωση των καθαρισμών των δασικών δρόμων στους πυρήνες αλλά και στην περιφερειακή ζώνη και τη δημιουργία αντιπυρικών όπως προβλέπεται. 
  • Επισκευές και συντήρηση σε κρίσιμες υποδομές όπως το Φράγμα της Λύρας και πρόβλεψη για ύπαρξη νερού στα δύο βασικά φράγματα της περιοχής, Λύρας και Προβατώνα. 
  • Προμήθεια υδροφόρων οχημάτων 4Χ4 από τους ΟΤΑ ή την τοπική Μονάδα Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών για την υποστήριξη υδροληψίας των οχημάτων του ΠΣ. 

Τέλος, ως κορωνίδα όλων των μέτρων που προτείνονται, υπογραμμίζεται η ανάγκη άμεσης έγκρισης του Προεδρικού Διατάγματος για το Εθνικό Πάρκο, εκκρεμότητα που υπάρχει ήδη από το 2006, όταν δηλαδή ανακηρύχθηκε το Εθνικό Πάρκο Δάσους Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου. Συνοδευτικά προς αυτό είναι απαραίτητη και  η ολοκλήρωση και εφαρμογή με τους κατάλληλους πόρους (ανθρώπους και προσωπικό) του προβλεπόμενου Σχεδίου Διαχείρισης της προστατευόμενης περιοχής για την επίτευξη και διατήρηση σε καλή οικολογική κατάσταση όλων των σημαντικών στοιχείων του Εθνικού Πάρκου, όπως το δάσος και οι πληθυσμοί ορνιθοπανίδας. Το σχέδιο αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει και δράσεις δασικής διαχείρισης με στόχο την αντιπυρική προστασία σε συντονισμό με τον σχεδιασμό της Δασικής Υπηρεσίας. 

Για περισσότερες πληροφορίες:

Δώρα Σκαρτσή, d.skartsi@wwf.gr
Παναγιώτα Μαραγκού, p.maragou@wwf.gr