Δημοσιεύτηκε στις December, 09 2020

Μας εξηγεί τις δυσκολίες της δουλειάς, μέσα σε αυτές και η αλληλεπίδραση με τα θαλάσσια είδη, σχεδόν με τα ίδια λόγια που θα την ακούσουμε αμέτρητες φορές από τους ψαράδες στο ταξίδι μας: «Η αλληλεπίδραση είναι κάτι που δεν αποφεύγεται εύκολα, εμείς είμαστε στο περιβάλλον τους, όμως πολλές φορές επιστρέφω πίσω χωρίς τίποτα, τα ψάρια έχουν λιγοστέψει και οι επιθέσεις χειροτερεύουν την κατάσταση».

Η σχέση των παράκτιων αλιέων και των μοναδικών θαλάσσιων ειδών του Αιγαίου και του Ιονίου είναι γεμάτη προκλήσεις και για τις δύο πλευρές. Η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για μια δύσκολη εξίσωση, καθώς οι ψαράδες βλέπουν το μεροκάματό τους και τα εργαλεία τους να καταστρέφονται από ζημιές που προκαλούν είδη όπως τα δελφίνια, οι θαλάσσιες χελώνες και οι μεσογειακές φώκιες στην προσπάθειά τους να αρπάξουν τα ψάρια από τα δίχτυα και τα παραγάδια. Από την άλλη όμως, πολλές φορές είδη όπως τα παραπάνω αλλά και άλλα τραυματίζονται ή πεθαίνουν λόγω της παγίδευσής τους σε αλιευτικά εργαλεία ή ακόμα και από εκδικητικές πράξεις. Τα μοναδικά και σπάνια αυτά είδη παίζουν καθοριστικό ρόλο στο θαλάσσιο περιβάλλον και για να διασφαλιστεί η καλή κατάσταση των θαλασσών, προς όφελος όλων, θα πρέπει να προστατευτούν.    

Πώς λοιπόν μπορούμε να «εναρμονίσουμε» αυτή τη σχέση και να εξασφαλιστεί τόσο το μέλλον της παράκτιας αλιείας όσο η ίδια η ζωή και η μοναδικότητα της θάλασσάς μας; Για να απαντηθεί το καίριο ερώτημα, ξεκινήσαμε τον Ιούλιο του 2020 ένα ταξίδι με σταθμούς σε ψαροχώρια και αλιευτικές κοινότητες σε όλη την Ελλάδα. Ο στόχος ήταν να «χαρτογραφηθούν» με επιστημονικό τρόπο οι λεπτομέρειες αυτής της σχέσης ώστε να υπάρξουν λύσεις, στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος «Αντιμετωπίζοντας την αλληλεπίδραση μεταξύ της παράκτιας αλιείας και της θαλάσσιας μεγαπανίδας στην Ελλάδα» από το WWF Ελλάς, το Εργαστήριο Ιχθυολογίας του Τμήματος Βιολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) και το Ινστιτούτο Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων και Εσωτερικών Υδάτων του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), σε συνεργασία με άλλους εθνικούς φορείς ειδικούς στα θαλάσσια είδη, όπως το Μεσογειακό Σύνδεσμο για τη Σωτηρία των Θαλάσσιων Χελωνών (MEDASSET), την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία και το Ινστιτούτο Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος.

«Ζημιές υπήρχαν πάντα, βοήθεια δεν υπήρξε ποτέ»

Στην απέλπιδα προσπάθεια να περιορίσουν τις ζημιές και την απώλεια αλιεύματος, οι ψαράδες προσαρμόζονται, αλλάζοντας διαρκώς αλιευτικά πεδία ώστε να μην συναντηθούν με θαλάσσια είδη ή μαζεύοντας γρήγορα τα εργαλεία τους. Για την αποκατάσταση των διχτυών απαιτείται χρόνος, κόπος και έξοδα. Εάν το σκίσιμο δεν είναι μεγάλο, το επιδιορθώνουν, γνωρίζοντας ότι είναι ζήτημα χρόνου να καταστραφούν ξανά ή να αχρηστευθούν εντελώς.

Η συχνότητα των ζημιών που έχουν οι ψαράδες στα εργαλεία τους προσθέτει ένα σημαντικό βάρος στα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κλάδος της παράκτιας αλιείας στην Ελλάδα. Σε συνδυασμό με τη φθορά τους από σκουπίδια, την αισθητή μείωση των ιχθυαποθεμάτων, την αύξηση της τιμής καυσίμων και εργαλείων καθώς και της συντήρησης των σκαφών, το κόστος του επαγγέλματος έχει αυξηθεί πολύ, ενώ το εισόδημα των ψαράδων έχει μειωθεί. Η θάλασσα είναι η ζωή τους, γνωρίζουν όμως πως το αβέβαιο μέλλον της αλιείας αποθαρρύνει και τη νέα γενιά να ασχοληθεί με ένα επάγγελμα που δοκιμάζεται.

«Ζημιές υπήρχαν πάντα, βοήθεια δεν υπήρξε ποτέ». Η απογοήτευση για την αδιαφορία από την πολιτεία, όπως χαρακτηρίζουν οι ψαράδες την απουσία οικονομικής ενίσχυσης, είναι έντονη και η αναφορά σε άλλες διεθνείς πρακτικές οικονομικών ενισχύσεων -ως αντιστάθμισμα της απώλειας εισοδήματος από τις επιθέσεις θαλάσσιων θηλαστικών- αναπόφευκτη.

Εντυπωσιακός αριθμός δεδομένων από την πρώτη φάση του ερευνητικού προγράμματος

Για 4 μήνες, από τον Ιούλιο του 2020 και εν μέσω πανδημίας, οι ομάδες πεδίου του WWF Ελλάς -παράλληλα με τις άλλες ομάδες πεδίου των εταίρων του προγράμματος- βρέθηκαν σε 230 λιμάνια της Αττικής, της Πελοποννήσου, της Δυτικής Ελλάδας, της Νότιας Εύβοιας, του Σαρωνικού, των Κυκλάδων και του Ιονίου. Για τη συλλογή των δεδομένων πραγματοποιήθηκαν 500 συνεντεύξεις με ψαράδες και καταγράφηκαν οι ζημιές και η οικονομική απώλεια που οφείλονται στην καταστροφή των αλιευτικών εργαλείων και των αλιευμάτων από θαλάσσια είδη.          

«Ο μεγάλος αριθμός κάλυψης περιοχών και η εκτεταμένη έρευνα με ερωτηματολόγια έρχεται να      συμπληρώσει τα περιορισμένα δεδομένα στη χώρα, καθώς στο παρελθόν δεν έχει διεξαχθεί μια τόσο εκτενής έρευνα που να προσφέρει αξιόπιστα επιστημονικά στοιχεία σε εθνικό επίπεδο. Με αυτά ανά χείρας, οι αρμόδιες αρχές και οι εμπλεκόμενοι φορείς θα μπορέσουν να προσφέρουν απτές, επιστημονικά τεκμηριωμένες και ρεαλιστικές λύσεις στις επιπτώσεις της αλληλεπίδρασης μεταξύ παράκτιας αλιείας και θαλάσσιων ειδών» αναφέρει η συντονίστρια του προγράμματος, Αμαλία Αλμπερίνι και υπεύθυνη δράσεων διατήρησης βιοποικιλότητας του WWF Ελλάς.

Έχοντας ως στόχο την αποτελεσματική προστασία της θαλάσσιας βιοποικιλότητας της Ελλάδας και ως όραμα την αρμονική συνύπαρξη ανθρώπου και φύσης, το WWF Ελλάς έχει επισημάνει τις πιέσεις που υφίσταται η θαλάσσια ζωή. Ήδη από το 2006, σε συνεργασία με άλλους εθνικούς φορείς, έχει δραστηριοποιηθεί σε μία σειρά από πεδία και έχει πάρει συγκεκριμένες πρωτοβουλίες, όπως η προώθηση βιώσιμων πρακτικών αλιείας στις Βόρειες Κυκλάδες μέσω του προγράμματος «Μετασχηματίζοντας την αλιεία μικρής κλίμακας στη Μεσόγειο» και προτείνει λύσεις όπως η δημιουργία συστήματος οικονομικής ενίσχυσης των παράκτιων αλιέων ως αντιστάθμισμα στις ζημιές που υφίστανται στα εργαλεία τους από τα θαλάσσια θηλαστικά.

Ποια είναι τα επόμενα βήματα αυτής της σημαντικής ερευνητικής προσπάθειας; Στις αρχές του 2021 θα ξεκινήσει η δεύτερη φάση του προγράμματος, οι ομάδες θα βρεθούν ξανά στο πεδίο , για να υλοποιήσουν πιο λεπτομερή έρευνα στο θέμα και ακόμα πιο ουσιαστική επαφή με τις κοινότητες που επηρεάζονται, κάνοντας επιτόπιες δειγματοληψίες σε καΐκια για την ακριβέστερη εκτίμηση της οικονομικής ζημιάς στους ψαράδες και του ύψους της πίεσης στα θαλάσσια είδη.

Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από το Ίδρυμα MAVA και ιδίους πόρους των εταίρων.