Posted on March, 10 2022
Το κείμενο αυτό αποτελεί τη σύνοψη λεπτομερέστερης πρότασης για συγκεκριμένες θεσμικές αλλαγές, η οποία θα τεθεί από το WWF Ελλάς σε ανοιχτή δημόσια διαβούλευση στο τέλος Απριλίου.
Η ενεργειακή μετάβαση πρέπει να εξελιχθεί με όρους κοινωνικής δικαιοσύνης και προστασίας του περιβάλλοντος, ώστε να εξασφαλίζεται πρώτον ότι: α. όλοι οι πολίτες ωφελούνται από την παραγωγή φθηνής ανανεώσιμης ενέργειας, β. δεν θίγονται τα σημαντικά στοιχεία του οικολογικού πλούτου της χώρας, γ. τα βάρη της ενεργειακής μετάβασης επιμερίζονται δίκαια και δ. υπάρχει ειδική μέριμνα για τις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, αλλά και ειδικούς πληθυσμούς, όπως οι λιγνιτικές περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης.
H επιτάχυνση της μετάβασης σε ένα ηλεκτρικό σύστημα που θα βασίζεται στις ΑΠΕ αποτελεί πλέον ξεκάθαρο στόχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως αυτός εκφράζεται πλέον έντονα στις συζητήσεις στο επίπεδο του Ευρωκοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Στόχος του προτεινόμενου συστήματος είναι η αντιμετώπιση των μεγάλων προκλήσεων της χώρας στην πορεία προς την κλιματική ουδετερότητα, όπως:
- Κλιματικός στόχος κάλυψης 100% της ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ μέχρι το 2035.
- Μεγάλο έλλειμμα συμμόρφωσης με τη νομοθεσία της ΕΕ για την προστασία της βιοποικιλότητας (92/43/ΕΟΚ και 2009/147/ΕΚ) που καθιστούν προβληματική τη χωροθέτηση πολλών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ και μπορεί να προκαλέσουν δυσανάλογες επιπτώσεις σε προστατευόμενα είδη και οικοτόπους.
- Ελλιπής χωροταξικός σχεδιασμός σε περιφερειακό επίπεδο, με τον οποίο οι κατευθύνσεις και ρυθμίσεις που θεσπίζονται για τις ΑΠΕ δεν εξασφαλίζουν τη νομικά ασφαλή και περιβαλλοντικά βέλτιστη ανάπτυξη των σχετικών εγκαταστάσεων.
- Έλλειμμα ουσιαστικής κοινωνικής συμμετοχής, τόσο κατά τη διαμόρφωση και εφαρμογή του ειδικού χωροταξικού πλαισίου όσο και στην ανάπτυξη των μονάδων ΑΠΕ.
Το νέο σύστημα εκκινεί από την κατανομή ηλεκτροπαραγωγικών στόχων από ΑΠΕ ανά περιφέρεια και ανά θαλάσσια περιοχή και εξειδικεύεται με σχεδιασμό από τις περιφέρειες για τη χωρική αποτύπωση ζωνών καταλληλότητας όπου χωροθετούνται οι απαραίτητες μονάδες. Οι περιοχές διαβαθμίζονται σε:
α) προτιμητέες περιοχές, με κριτήρια εγγύτητας σε υφιστάμενες εγκαταστάσεις και υποδομές και συμβατότητας με άλλες δραστηριότητες, όσο και
β) αποφευκτέες περιοχές, στις οποίες θα μπορούν να αναπτυχθούν νέες μονάδες μόνο εφόσον τεκμηριωθεί η εξάντληση των προτιμητέων περιοχών,
γ) ζώνες εκ των προτέρων αποκλεισμού, οι οποίες είτε προβλέπονται ήδη από ισχύουσα νομοθεσία (π.χ. ζώνες θεσμοθετημένων με π.δ. προστατευόμενων περιοχών) ή είναι σημαντικό να προστατευθούν από κάθε επέμβαση, λόγω της ευαισθησίας τους ή και των σημαντικών οικοσυστημικών υπηρεσιών τους για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
Η ανάγκη για κατεπείγουσα απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα μέσω της μετάβασης σε ένα σύστημα ηλεκτροπαραγωγής που θα βασίζεται εξ ολοκλήρου στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αναδείχθηκε μέσα στους τελευταίους μήνες, τόσο λόγω της κρίσης εξάρτησης από το ορυκτό αέριο, όσο και λόγω του δραματικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας που έχει ως αποτέλεσμα την εκτόξευση των τιμών ενέργειας και λόγω της εξάρτησης της Ευρώπης και της Ελλάδας σε πολύ μεγάλο βαθμό από το (ρωσικό) ορυκτό αέριο. Η μετάβαση της Ευρώπης σε ένα ηλεκτρικό σύστημα που θα βασίζεται εξ ολοκλήρου στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν είναι συνεπώς μόνο μία πολιτική προτεραιότητα για το κλίμα, αλλά προσφέρει ενεργειακή ασφάλεια και εγγύηση για μείωση των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας.
